Kotter HD 108
Nabestaanden verrast: mysterieus wrak op zeebodem blijkt ontplofte Helderse kotter
Door: Kelly Blok
Het begint als een nieuwe poging om de al 56 jaar vermiste Wieringer kotter WR6 te vinden, maar eindigt in de start van een nieuw verhaal. Duikers vinden op de bodem van de Noordzee een wrak en dat blijkt te gaan om een kotter die net na de oorlog is gezonken. Door uitvoerig onderzoek krijgen nabestaanden nu tot in detail te horen wat er op 7 juli 1945 is gebeurd.
Foto: Cees Meeldijk en Jaap Slot met de opgeviste voorwerpen van de HD108 - NH Media / Kelly Blok
In juli van dit jaar gingen de duikers van wrakduikteam Zeester weer duiken op een aantal wrakken in de Noordzee en vonden daar niet het wrak van WR6, waar nabestaande Gert Lont al jaren op hoopt. Het blijkt te gaan om een ander mysterieus wrak waarvan een groot deel van het dek aan stuurboordkant mist.
Het is een teleurstelling dat de WR6 nog steeds niet is gevonden, maar het wrak wekt onder water wel al de interesse van Cees Meeldijk, die zich sinds kort volledig stort op het opsporen van wrakken voor zijn Stichting Onderzoek Maritiem Vermisten.
Tijdens de duiktocht wordt het mysterieuze wrak uitvoerig bestudeerd. De duikers constateren al gauw dat er een groot deel van het middendek mist, aan stuurboordkant. "Die hele zijkant is gewoon weg", vertelt Cees Meeldijk. Maar verder zijn er nog wel veel onderdelen van het schip duidelijk waar te nemen, zoals de lier, het visruim en de motor.
Onderwaterbeelden van de HD108 - Wrakduikteam Zeester
De duikers nemen een aantal voorwerpen, zoals de manometer van de moter, mee voor verder onderzoek. Die manometer blijkt uiteindelijk, dankzij het nog zichtbare merk Deutz én het serienummer, de doorslag te geven: dit wrak is de Helderse kotter HD108.
Ontploft op zee
Na zorgvuldig onderzoek wordt er steeds meer bekend over deze Helderse kotter. Uit verklaringen valt te lezen dat er op 7 juli 1945 iets vreselijks gebeurt. De vijf bemanningsleden aan boord zijn druk bezig met het binnenhalen van de netten als er een enorme explosie plaatsvindt. Tussen de binnengehaalde vis blijkt een mijn te zitten uit de Tweede Wereldoorlog, die op dat moment net voorbij is.
Aan het wrak is te zien dat de ontploffing van de mijn veel schade heeft aangericht. "Die explosie moet echt gigantisch zijn geweest", vertelt Cees Meeldijk. Uit politierapporten wordt ook duidelijk dat drie van de vijf bemanningsleden de klap niet hebben overleefd.
Nabestaanden
En dan is het tijd voor de stichting om op zoek te gaan naar nabestaanden, die misschien wel al die tijd vragen hadden over wat er nou precies is gebeurd op die 7 juli 1945. Cees vindt de zoon van de schipper Jacob Nan Slot, die tijdens de explosie in de stuurhut stond, waardoor hij de klap overleefde.
Bepakt met kaarten, boeken en voorwerpen die meegenomen zijn tijdens de duiktocht ontmoet Cees de zoon Jaap Slot in zijn huis in Julianadorp. Het belletje van Cees kwam voor hem als een grote verassing.
Want hoewel Jaap op het moment van de ontploffing nog niet was geboren, heeft zijn vader er wel eens het een en ander over verteld. Jaap weet te vertellen dat zijn vader met de HD108 en zijn broer Freek met de HD125 die beruchte 7 juli 1945 samen op zee waren. "Zijn broer voer toen een stuk vooruit, maar voelde een trilling op zijn schip. Hij dacht: 'dat is niet goed'. En die is omgedraaid en heeft ze opgepakt uit zee. Dat is wat hij erover vertelde", vertelt Jaap Slot.
Tekst gaat door onder de foto
Foto: De HD108 - Helderse Historische Vereniging
Het lukt Jacob Nan Slot, Jan de Boer en Jan Lips om aan boord te komen van de HD125. Maar met de laatstgenoemde gaat het op dat moment erg slecht. "Mijn vader heeft nog wel eens verteld dat hij een man in zijn armen had, maar later pas merkte dat zijn benen er af waren", vertelt Jaap. Dat was Jan Lips, die nog aan boord overleed aan zijn verwondingen.
Cees Meeldijk gaat ook langs bij Jan Lips zijn zoon Kees, die twee jaar oud is als zijn vader komt te overlijden. De meeste mensen zullen zich weinig kunnen herinneren aan hun peutertijd, maar het overlijden van zijn vader staat nog steeds bij Kees in het geheugen gegrift.
'Groeten aan Griet en de kinderen'
"Ik weet nog precies. Hij lag in de achterkamer in de kist. Ik weet nog goed dat ik bij hem ben gaan staan en dacht: 'hij slaapt'. Maar het was allemaal kapot hoorde je later. Ze konden niks meer voor hem doen", vertelt Kees als hij naar oude foto's kijkt.
Jan Lips wist nog één korte zin uit te spreken tegen Jan de Boer, voordat zijn lichaam het opgaf en hij zijn laatste adem uitblies: "De groeten aan Griet en de kinderen", zegt Kees. Griet was zijn vrouw, die met twee kinderen achterbleef.
De overige bemanningsleden Okke Bais en Engelbertus Zwaan zijn, ook na een zoektocht, nooit meer teruggevonden. Zij stonden aan de stuurboord kant, waar de ontploffing is geweest.
Jaaps vader ligt na de ontploffing vijf weken in het ziekenhuis, omdat hij door het dak van het stuurhuis is gevlogen waar hij zich op dat moment bevond. "Hij had een schedelbasisfractuur. Hij heeft er op zijn hoofd ook een litteken aan overgehouden", vertelt Jaap.
Verklaringen
Vol verwondering bekijken Jaap en Kees de onderwaterbeelden en de voorwerpen van het wrak die Cees meegenomen heeft. "Dat het nog zo bewaard is gebleven na zoveel jaar. Dat is onvoorstelbaar", stelt Kees Lips. Daarnaast heeft de stichting ook meerdere krantenknipsels en zelfs verklaringen van Jacob Nan Slot en zijn broer Freek Slot gevonden. De verklaring die Jaap zijn vader destijds deed, had hij nog nooit gelezen. En daar staan duidelijke details in.
Jacob Nan Slot was zich bewust van het mijnengevaar in de zee en viste volgens zijn idee alleen in gebieden die volgens de marine veilig waren. Toch kwam broer Freek Slot een aantal mijnen tegen, verklaart Jacob Nan Slot. "Wij spraken af, dat wat Westelijker te gaan visschen met het oog op het mijnengevaar", aldus Slot.
Tekst gaat door onder de foto
Foto: Voorwerpen afkomstig van het wrak van de HD108 - NH Media / Kelly Blok
Daarna gaat het alsnog mis en wordt er een mijn opgevist. "Ik werd ten gevolge van de explosie door het dak heen gegooid en raakte vast op het achterschip met beide benen. Met moeite slaagde ik er in mij los te werken, terwijl het schip zinkende was. Ik kwam boven water en zag den motordrijver Lips zwaargewond in het water drijven. Hij vroeg mij om hulp", is te lezen in de brief die destijds op een typemachine is geschreven.
En dan blijft het even stil aan de keukentafel van Jaap Slot. "Het is toch een wonder dat hij het heeft overleefd", concludeert hij vervolgens. Maar zelfs deze verschrikkelijke gebeurtenis weerhield zijn vader niet om te stoppen met vissen. Niet lang na het ongeluk voer hij weer op zee om vis te vangen.
"Mijn moeder is nooit meer getrouwd geweest en heeft geen andere man meer gehad"
Kees Lips
Voor de familie van Jan Lips was dat wel anders. "Het heeft een enorme impact gehad, ook later", vertelt Kees, "Mijn moeder is nooit meer getrouwd geweest en heeft geen andere man meer gehad."
Niet in vaders voetsporen
Kees mocht van zijn moeder dan ook niet de visserij in, ook al had hij dat graag gewild. Uiteindelijk houdt Kees rekening met de duidelijke taal van zijn moeder, maar het bloed kruipt bij hem ook waar het niet gaan kan. Daarom heeft hij jarenlang op kantoor gewerkt bij een groot visserijbedrijf.
Jaap was in zijn jongere jaren soms op zee te vinden, maar deelde niet dezelfde passie voor de visserij met zijn vader. Hij heeft jarenlang een eigen autogarage gehad in Den Helder. Nu geniet hij met zijn vrouw van zijn welverdiende pensioen. Slot kijkt met een bijzonder en positief gevoel terug op de komst van Cees met al deze herinneringen aan zijn vader. "Dit had ik nooit verwacht."
Voor Stichting Onderzoek Maritiem Vermisten is het wrak van de HD108 het eerste dossier dat opgelost is. De stichting hoopt de komende jaren nog veel meer nabestaanden te kunnen helpen in de zoektocht naar vermiste kotters. "We zijn nu druk voorbereidingen aan het treffen om nog meer vermiste kotters te gaan zoeken. We hopen die te kunnen vinden en families daarbij een stukje afsluiting kunnen geven", aldus Cees Meeldijk.
